Etnia Manjui

 MANJUI

 HEMBIASA MBYKYMI - HAIPYRE

Tekochaukahakuaa ñe’ẽporãhaipyrépe ojekuaa Choroti térã Chorote-ramo, katu ojekuaa yojwaya-ramo, oñeimo’ãva he’iséva "oúva pykasúgui" ha’e familia lingüística Mataco-pegua.

TENDAKUÉRA OIKOHÁPE

Oiko Argentina, Paraguay ha Bolivia hembe’y rupi. Oĩ atykuéra Río Pilcomayo rembe’ýpe ha ambueve Chaco Boreal gotyo, oñehenóiva avei "oĩva okápe" térã "ka’aguypeguáva".

OGAYGUA REKO, MBA’EREPYKUAA, TEKOMBO’E, TEMBI’URÃ

Oĩ Manjui aty oikóva Nivaclé apytépe, ohekávo péicha teko porãve. Hembe’yguáva ojekuaa mbohapy aty tenda oikohágui, ysyry guasúgio. Ambue aty hekopeguáva (Paraguái Cháko ka’aygua), jajuhu mokõi aty, thiawaa thiele (heiséva "yvytu’aku oĩháme") jahechaháicha, Manjui Paraguái Cháko réra oñe’ẽ yvytu rehe.

Oimo’ãva ava ipire morotĩvagui iñambuete voi, naiporãi, ha ãichagua tapicha oho vove hedapekuéra ha’e peteĩ mba’e añameguáva ha katuete oheja ha ohapýva’erã hogaoita oguerekóva.

Manjui ko’ãgua oĩ tupão Anglicana, Pentecostal ha "Nuevas Tribus" poguýpe. Ko mba’e omyengovia umi vy’aguasu ha’ekuéra oguerekóva ijepokuaápe ha ko’áğa ha’e peteĩ ñembyaty añónte.

Manjui-kuéra omohenda ary arangekuéra heta hendápe. Nahkap ojegueromandu’a jasypateĩ-jasypakõi meve; jasy yvyramata’akuéra hi’aju vove, algarrobo-icha; ko’ã arange rupi ojejapo heta vy’aguasu ojey’úvo algarrobo rykue. Ojejapo jeroky guasu ápe ha pe gotyo,

oñepyrũháme mitãrusukuéra meña ñembohe’a oñondive, oñembohasa tembi’u ha mba’e ojey’u hağua, tapichakuéra ambue atypegua ou hendapekuéra ha upépe oñepyrũ joaju ñemedáme ğuarã, angirũ pyahu ha avei ñoãirõme ğuarã.

Jasyteĩ – Jasykõi meve ha’éva’ekue kilaship, jasykuéra ñeñotỹme ğuarã; jasyapy ha jasyrundy aja, jwitip (helada), ka’avokuéra sapy’ánte ndokakuaaporãi; jasypo-jasypoteĩ meve, ha’éva’ekue kiwowop (ka’avokuéra ndojepurúiva mba’evépe ğuarã), jasykuéra hypy’ũvéva; jasypokõi há jasypoapy há’e thlop (yva ra’ỹi), ha’e  jasykuéra oñeikotevẽhápe, oje’úva tembi’u oĩva mba’eyru ñongatuhápe, oñemotendeve harina há yva ra’ỹinguéra, ipahápe, jasyporundy-jasypa peve nawop (yvoty), arayvoty ha kakuaa arange.

Aty Manjuí ijapu’anuga. Ogakuéra hi’ağuívape oĩ ogayguapegua, ho’úva oĩmíva guive. Tapichakuéra óga ykeregua ndive oiko porã hikuéi.

Óga ypýpe kuñanguéra oikóva’erã iména ndive, oñembohekóvo péicha ogaygua uxorilocal. Ymaitépe kuimba’e ikatu oguereko heta kuña ijerére. Katu, kuimba’e oñangarekóva’erã kuña rogayguáre.

APOPY HA TEMBIPURUKUÉRA OJEIPURÚVA

Umi mba’e apopypegua ojapóva gueteri Manjui-kuéra, oñemotenonde, umi ojejapóva palo santo-gui, ha’éva upe yvyramáta ojehechavéva Chákope. Omoha’anga heta mba’e ha jepiverõguáicha oñembosa’y avei.

Omoha’angaporãitereígui, ojehechakuaa mymbakuéra rague ha mba’e.

 JEROVIA HA MOMBE’UGUA’U HENONDEVÉVA

Manjoi-kuéra, oikuaa ha ohayhu heta ndaha’éiva ko yvy ape árigua. Jasy ha Kuarahy (Kilai), ha’e umi ojeheharamovéva. Oĩ heta káso oñemono’õva jerovia rehegua, Manjui-kuéra rehegua.

Misión Santa Rosa-pegua, oĩva Misión “A las nuevas Tribus” poguýpe, ha’e upe aty tuichavéva oguerekóva Manjui-kuéra, jepevérõ heta tapicha isarambipa upe rupi ha omymbajuka ho’u hağua hembi’úicha ha omba’apo péicha péichante. Ambue aty tuicha oĩ Pedro P. Peña ha omoirũ chupekuérape Vicariato del Pilcomayo.

Avakuaatyharakuéra Stephen Kidd ha Wolken Von Bremen-pe ğuarã ko atýpe oĩ 150 tapicha rupi ha he’ívare Wilmar Stahl, ary 1993-ma ohupyty 170 tapicha. Ko’ápe ikatúma ojejuhu Choroti-kuérape (oñehenoiháicha avei Manjui-kuerape) heta atykuéra Nivaclé, ikatu’ỹre ojekuaa mboýpa hikuái.

Misión Santa Rosa, Estancia Elvira ha Misión Vicariato-Pilcomayo, opaite Pedro P. Peña-pe.

Oĩ aty te’ỹi Manjui rehegua Colonia 22, tava’i Neuland-pe. Misión Pedro P. Peña ha Sandhorst, tava’ikuéra ojekuaáva Nivaclé-ramo. 

Ohai Matilde Galeano de Aguiar.